Dziecko może połykać powietrze w trakcie karmienia lub płaczu. Gazy jelitowe powstają wskutek zachodzących reakcji chemicznych, między innymi w procesach fermentacji bakteryjnej.
W sposób widoczny dla rodziców dziecko radzi sobie z zalegającymi gazami w przewodzie pokarmowym „odbijając” powietrze przez jamę ustną lub eliminując je przez odbyt. Jeżeli zachowanie dziecka wskazuje, że te czynności nie powodują u niego dyskomfortu, rodzice nie muszą szukać pomocy lekarskiej. Mogą natomiast pomóc dziecku w usuwaniu gazów poprzez układanie dziecka w odpowiednich pozycjach, między innymi na brzuszku.
Gazy u niemowląt a dyschezja
Nie jest łatwo zachować spokój w sytuacji, gdy dziecko oddające gazy wyraźnie się pręży
i płacze. Jeżeli nie ma towarzyszących problemów zdrowotnych, a wysiłek ten skutkuje oddaniem prawidłowego, miękkiego stolca, po którym dziecko się uspakaja, to z dużym prawdopodobieństwem można mówić o dyschezji.
Za przyczynę tego stanu uważa się brak umiejętności koordynacji między mięśniami tłoczni brzusznej i dnem miednicy. Wzrost ciśnienia śródbrzusznego podczas płaczu i jednoczesna relaksacja mięśni dna miednicy powodują wypróżnienie. Z upływem czasu dziecko będzie bardziej świadomie regulowało proces wypróżnienia (po upływie 9 miesiąca), a tymczasem rodzice powinni zaakceptować fakt, że dyschezja nie wymaga dodatkowych działań. [1,2,3].
Nadmiar gazów u niemowląt – kiedy się niepokoić?
W przypadku niektórych noworodków i niemowląt można zaobserwować wzmożone oddawanie gazów, wzdęcia brzuszka i oddawanie luźnych, pienistych i zielonych stolców ze śluzem Wizyta u pediatry pomoże wyjaśnić przyczynę, którą w tej sytuacji może być nietolerancja laktozy [4].
Nadmierne gazy czy kolka niemowlęca?
Sporą grupę w gabinecie lekarskim stanowią noworodki i niemowlęta do piątego miesiąca życia, u których lekarz po wykluczeniu tzw. objawów alarmujących rozpoznaje kolkę. Rodzice zgłaszają się po pomoc gdyż dziecko:
- nagle i bez wyraźnej przyczyny zaczyna płakać,
- jest rozdrażnione i trudno je uspokoić,
- płacz ma charakter powtarzalny.
- Wraz z eliminacją dużej ilości gazów jelitowych pojawiają się zazwyczaj prawidłowe stolce, choć niekiedy mogą mieć zielone zabarwienie.
Niepokojące objawy, o które zapyta lekarz to m.in.:
- występowanie ulewań i wymiotów,
- podwyższona temperatura ciała,
- apatia między napadami płaczu,
- wyglądu stolca (z domieszką śluzu, krwi, ropy),
- zmieniony rytm wypróżnień,
- trudności w karmieniu [5].
Jeżeli zostaną one wykluczone, rodzicom pozostaje wdrożyć postępowanie behawioralne i żywieniowe, a wyjątkowych sytuacjach farmakologiczne.
Dlaczego kolka u niemowlaka?
Wśród przyczyn kolki niemowlęcej wskazuje się na niedojrzałość przewodu pokarmowego dziecka, zaburzenia w równowadze flory jelitowej czy czynniki psychospołeczne (m.in. nadmierna stymulacja bodźcami, zła technika karmienia, stany lękowe u matki). Objawy kolki mogą także występować w przebiegu niektórych schorzeń, stąd rozpoznanie kolki zawsze poprzedza wnikliwe badanie dziecka ze szczegółowym wywiadem.
Nieprawidłowa technika karmienia a nadmiar gazów
Jednym z powodów kolki niemowlęcej jest połykanie powietrza, zwane aerofagią, które prowadzi do nadmiernej ilości gazów w brzuszku. Zazwyczaj obserwowane jest ono w czasie nieprawidłowej techniki karmienia. U dzieci karmionych mlekiem mamy należy skorygować przystawienie do piersi jeśli w czasie karmienia słychać odgłosy cmokania, mlaskania, a wargi dziecka nie są wywinięte na zewnątrz. Wraz z mlekiem dziecko połyka powietrze, stąd karmienie może być nieefektywne i męczące dla dziecka.
W sytuacji gdy mama boryka się z hiperlaktacją, czyli nadprodukcją mleka, szybki wypływ pokarmu powoduje, że dziecko ma trudność z koordynacją ssania i połykania, nierzadko się wówczas krztusząc.
Pozbyciu się połkniętego z pokarmem powietrza, sprzyja pionowe ułożenie dziecka na barku rodzica. Brzuszek zostaje wówczas lekko uciśnięty, dziecku będzie łatwiej „odbić” powietrze, które dostało się do żołądka. Takie przerwy należy robić nawet kilkakrotnie w czasie karmienia. Warto poprosić
o pomoc położną lub doradcę laktacyjnego, którzy skorygują przystawienie dziecka do piersi i wskażą techniki zmniejszające szybkość wypływu mleka z piersi [6]
Jaka butelka przeciw nadmiernym gazom?
W przypadku dzieci karmionych pokarmem z butelki ważne jest aby smoczek dobrany był
w rozmiarze odpowiednim dla dziecka oraz aby otwór, przez który wypływa mleko, nie był zbyt duży. Podczas karmienia rodzic powinien zwrócić uwagę czy mleko wypełnia cały smoczek. Ssanie pustego smoczka sprzyja połykaniu powietrza, stąd karmienie powinno zakończyć się po wypiciu porcji pokarmu. Dziecko karmione butelką warto po każdym posiłku unieść do pozycji pionowej.
Nieprawidłowe kupki u niemowlaka
W stolcu dzieci z kolką wykazano większą ilość bakterii Escherichia coli niż u dzieci bez dolegliwości. Mikroorganizmy te są odpowiedzialne za wzmożenie procesów fermentacyjnych
w jelicie, co z kolei powoduje nagromadzenie gazów, wzdęcia i dyskomfort dziecka. Zwraca się także uwagę, że zaburzony skład flory bakteryjnej jelita upośledza perystaltykę jelita oraz sprawia, że fizjologiczne sygnały procesu trawienia odbierane są jako bodźce bólowe [9].
Co skutecznego na kolkę?
Niebagatelną rolę w zmniejszaniu dolegliwości z przewodu pokarmowego, w tym usprawnieniu wydalania gazów jelitowych, odgrywają probiotyki. Do zmian jakościowych
i ilościowych mikroflory jelitowej u niemowlęcia może dojść już w okresie wczesnopoporodowym, gdy u matki lub dziecka zastosowano antybiotykoterapię [7]. Jako jedną z wielu interwencji w kolce proponuje się suplementację probiotykami aby przywrócić prawidłową mikrobiotę jelita. Warto wiedzieć, że połączenie probiotyku Lactobacillus acidophilus (H122) z wyciągiem z rumianku i melisy po dwóch tygodniach stosowania skuteczniej łagodziło objawy kolki niż symetykon i szczep Lactobacillus reuteri (DSM17938).
